Trước đó, vào ngày 30/12/2019, vợ chồng bà Lê Thị Q, ông Nguyễn Xuân D với vợ chồng bà Dương Thị Thái H, ông Phạm Ngọc M có ký giấy đặt cọc chuyển nhượng quyền sử dụng đất. Vợ chồng bà Q nhận 01 tỷ đồng và giao cho bà H Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mang tên hộ ông Nguyễn Xuân D. Tuy nhiên, do không thống nhất giữa các thành viên trong gia đình nên vợ chồng bà Q không thực hiện được thỏa thuận. Vì vậy bà Q khởi kiện đến Tòa án, giải quyết: công nhận sự thỏa thuận giữa các đương sự: “Hủy giấy đặt cọc ngày 30/12/2019; vợ chồng bà Q có nghĩa vụ trả cho vợ chồng bà H số tiền 01tỷ đồng tiền đặt cọc và 100 triệu đồng tiền bồi thường; bà H trả lại bản chính giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho vợ chồng bà Q.
Để thi hành quyết định công nhận thỏa thuận, bà Q đã nộp số tiền 1,1 tỷ đồng vào tài khoản của cơ quan Thi hành án nhưng bà H không nộp lại bản gốc Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mà gọi bà Q đến nhà, yêu cầu bà Q ký, ghi họ tên vào đầu trang giấy trắng vở học sinh để nhận lại giấy chứng nhận. Đến ngày 22/9/2020, việc thi hành quyết định công nhận thỏa thuận đã được Chi cục Thi hành án huyện H giải quyết xong.
Lợi dụng việc bà Q đã ký vào trang giấy trắng vở học sinh trước đó, bà Dương Thị Thái H viết thêm phần nội dung vào các trang trước liền kề để khởi kiện vụ án “tranh chấp hợp đồng đặt cọc”; yêu cầu bị đơn phải trả khoản tiền 01 tỷ đồng và bồi thường gấp 03 lần số tiền đặt cọc là 03 tỷ đồng.
Chứng cứ nguyên đơn cung cấp cho Tòa án là giấy đặt cọc ghi ngày 24/9/2020 có nội dung bị đơn nhận 01 tỷ đồng và thỏa thuận vào ngày 15/11/2020 sẽ chuyển nhượng toàn bộ diện tích đất và một căn nhà cấp 4 theo Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất được cấp mang tên hộ ông Nguyễn Xuân D.
Tòa án nhân dân cấp sơ thẩm tuyên xử: Chấp nhận yêu câu khởi kiện của nguyên đơn, buộc bị đơn phải trả số tiền cọc đã nhận là 01tỷ đồng và số tiền phạt cọc là 03tỷ đồng cho nguyên đơn. Nhận thấy Bản án xét xử sơ thẩm chưa làm rõ được bản chất của vụ án và để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của đương sự, nên Viện kiểm sát đã có quyết định kháng nghị, đề nghị cấp phúc thẩm sửa án theo hướng không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn.
Qua quá trình giải quyết vụ án, Hội đồng xét xử phúc thẩm thấy bản án sơ thẩm chưa làm rõ tính chất, nội dung của vụ án; đánh giá chứng cứ chưa đảm bảo quyền và nghĩa vụ của các đương sự, cụ thể:
Các tài liệu, chứng cứ thu thập được ở giai đoạn sơ thẩm cho thấy, tại giấy đặt cọc thứ nhất vào ngày 30/12/2019 có chữ ký của hai vợ chồng bị đơn, đồng ý chuyển nhượng cho vợ chồng nguyên đơn một phần thửa đất không có nhà, còn phần đất có nhà không chuyển nhượng. Nhưng tại giấy đặt cọc thứ hai vào ngày 24/9/2020 chỉ có bị đơn ký, đồng ý chuyển nhượng toàn bộ thửa đất, bao gồm cả phần có nhà ở nhưng không có sự đồng ý của ông D. Đây là căn nhà duy nhất của vợ chồng bị đơn, nếu có việc chuyển nhượng toàn bộ thửa đất thì gia đình bị đơn không có chỗ ở nào khác.
Đồng thời, trong quá trình giải quyết vụ án nguyên đơn cho rằng không biết thửa đất thỏa thuận chuyển nhượng này đang có tranh chấp trong gia đình bị đơn là không hợp lý bởi vì Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mang tên hộ ông Nguyễn Xuân D, hơn ai hết nguyên đơn phải biết chỉ mình bị đơn thỏa thuận thì chắc chắn không thể thực hiện được việc giao kết hợp đồng chuyển nhượng vì trước đó mặc dù đã được cả hai vợ chồng bị đơn ký tên nhưng do thiếu chữ ký của các thành viên khác trong gia đình nên các bên vẫn không thể thực hiện được giao kết. Hậu quả là vợ chồng bà Q phải trả lại tiền đặt cọc và 100 triệu đồng tiền bồi thường cho vợ chồng bà H.
Ngoài ra, việc đánh giá chứng cứ chưa đảm bảo vì tại phiên tòa sơ thẩm, nguyên đơn không nhớ các tình tiết, diễn biến của vụ án như: viết giấy đặt cọc vào buổi nào trong ngày; không nhớ các loại mệnh giá khi giao tiền cho bị đơn, không xác định bị đơn có kiểm đếm tiền không và không nhớ nguồn gốc khoản tiền giao cho bị đơn. Điều này cho thấy lời trình bày của bị đơn là có căn cứ bởi phù hợp với chứng cứ của vụ án là Giấy đặt cọc ghi ngày 24/9/2020 do nguyên đơn cung cấp là loại vở học sinh kẻ ô ly, 2 trang đầu có chữ viết, chữ ký của nguyên đơn thể hiện thỏa thuận đặt cọc giữa hai bên để chuyển nhượng đất và nhà, nguyên đơn ký và ghi họ tên ở cuối trang 2 sau phần nội dung nhưng không có chữ ký, chữ viết của bị đơn. Phần có chữ ký, họ tên của bị đơn nằm ở đầu trang 3 mà không có bất cứ nội dung nào khác.
Qua đánh giá chứng cứ của vụ án, Tòa án cấp phúc thẩm xác định giấy đặt cọc ngày 24/9/2020 không phải là sự thỏa thuận của bị đơn và nguyên đơn theo quy định về hợp đồng đặt cọc tại Điều 328 Bộ luật Dân sự nên không ràng buộc quyền và nghĩa vụ của các bên. Ngoài giấy đặt cọc này, nguyên đơn cũng không đưa ra được tài liệu, chứng cứ nào thể hiện đã giao tiền cho bị đơn; bị đơn cũng không thừa nhận có nhận tiền từ nguyên đơn; Tòa án cấp sơ thẩm chỉ căn cứ vào chứng cứ duy nhất là chữ ký của bị đơn trong tài liệu mà nguyên đơn cung cấp để khẳng định hai bên có giao kết hợp đồng đặt cọc là sai sót trong đánh giá chứng cứ, dẫn đến việc áp dụng pháp luật không chính xác.
Vì vậy, Hội đồng xét xử phúc thẩm quyết định chấp nhận kháng nghị của Viện kiểm sát, sửa bản án sơ thẩm, không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn.
Thùy Dương – Phòng 9