Qua công tác kiểm sát việc giải quyết vụ án dân sự của tòa án hai cấp trên địa bàn tỉnh Bình Thuận, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Bình Thuận đã ban hành Kiến nghị tòa án khắc phục một số vi phạm về thủ tục tố tụng dân sự, cụ thể:
1. Xác định chưa đầy đủ các quan hệ tranh chấp
Vụ án thứ nhất: Ngày 15/6/2022, vợ chồng ông Bùi Văn M, bà Nguyễn Thị Kim H (gọi chung là vợ chồng ông M) ký hợp đồng đặt cọc để đảm bảo chuyển nhượng cho vợ chồng ông Nguyễn Thanh T, bà Phạm Thị Tuyết S (gọi chung là vợ chồng ông T) diện tích 5.333m2 thuộc thửa đất số 201, tờ bản đồ số 4 tại xã H, huyện HN. Ngày 19/6/2022, vợ chồng ông T thuê người đến san ủi cây thanh long trên phần diện tích đất nhận chuyển nhượng. Tuy nhiên, sau đó các bên không tiếp tục ký kết hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất nên đã phát sinh tranh chấp. Vợ chồng ông T khởi kiện yêu cầu Tòa án giải quyết buộc vợ chồng ông M trả cho vợ chồng ông T tiền đặt cọc và tiền phạt cọc. Vợ chồng ông M phản tố yêu cầu Tòa án giải quyết buộc vợ chồng ông T phải bồi thường thiệt do phá dỡ trụ thanh long và các tài sản khác trên đất.
Trong vụ án này có hai quan hệ tranh chấp là “Tranh chấp hợp đồng đặt cọc” và “Tranh chấp về bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng”. Tuy nhiên, quá trình giải quyết vụ án, Bản án sơ thẩm số 40/2023/DS-ST ngày 03/10/2023 của Tòa án nhân dân huyện HN chỉ xác định “Tranh chấp hợp đồng đặt cọc” là đúng quy định tại khoản 3, khoản 6 Điều 26 Bộ luật Tố tụng dân sự.
Vụ án thứ hai: Khoảng năm 2021, ông Lê V có mua phân bón và thuốc bảo vệ thực vật với tổng số tiền 48.810.000 đồng tại cửa hàng của vợ chồng ông Nguyễn Ngọc H nhưng chưa trả tiền nên vợ chồng ông H khởi kiện yêu cầu TAND huyện HN giải quyết buộc vợ chồng ông Lê V phải trả tiền mua hàng.
Tuy nhiên, ông Lê V cho rằng khoảng năm 2014 đã mua của ông Nguyễn Ngọc H 01 bộ ván ngựa gỗ cẩm lai với giá 50 triệu đồng, tiền vận chuyển là 02 triệu đồng. Ông Lê V sử dụng đến năm 2021 thì phát hiện bộ ván ngựa không phải gỗ cẩm lai mà là loại gỗ có giá trị thấp hơn nên ông Lê V đã tự đến cửa hàng của vợ chồng ông H mua 48.810.000 đồng tiền phân bón và thuốc bảo vệ thực vật để trừ tiền ông H bán bộ ván ngựa không đúng loại gỗ cho ông Lê V. Do đó, ông Lê V nộp đơn phản tố, yêu cầu TAND huyện HN giải quyết buộc ông H phải trả lại cho ông Lê V 52 triệu đồng, ông Lê V sẽ trả lại bộ ván ngựa cho ông H.
Như vậy, trong vụ án này có hai quan hệ tranh chấp là “Tranh chấp nghĩa vụ trả tiền” và “Tranh chấp hợp đồng mua bán tài sản”. Tuy nhiên, quá trình giải quyết vụ án và tại bản án sơ thẩm số 20/2023/DS-ST ngày 16/6/2023, TAND huyện HN chỉ xác định “Tranh chấp nghĩa vụ trả tiền” là chưa đầy đủ theo phạm vi khởi kiện của các đương sự theo khoản 3 và khoảng 14 Điều 26 Bộ luật Tố tụng dân sự.
Cả hai vụ án nêu trên đều vi phạm tố tụng về xác định quan hệ tranh chấp, dẫn đến hậu quả là áp dụng pháp luật không đúng, làm ảnh hưởng đến quyền lợi của đương sự. Thông qua công tác kiểm sát, Viện kiểm sát cấp tỉnh đã kịp thời phát hiện được thiếu sót của Tòa án và kịp thời kiến nghị yêu cầu Tòa án cấp phúc thẩm khắc phục.
2. Xác định chưa đầy đủ người tham gia tố tụng
Nội dung vụ án: Ngày 08/9/2022, bà Nguyễn Thị H ký hợp đồng chuyển nhượng thửa đất số 807A, diện tích 1.180m2 tại xã T, huyện Đ cho vợ chồng ông Trần Thế M (có chứng thực tại văn phòng công chứng). Sau đó các bên phát sinh tranh chấp đối với hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất trên.
Quá trình giải quyết vụ án sơ thẩm, các đương sự trình bày thửa đất trong hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất ngày 08/9/2022 có 01 căn nhà, trong đó có bà Nguyễn Thị K (mẹ ruột của bà Nguyễn Thị H) và ông Nguyễn Lợi L (em ruột của bà Nguyễn Thị H) đang sinh sống. Mặc dù, các bên tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất nhưng việc giải quyết sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến những người đang sinh sống trên đất. Tòa án cấp sơ thẩm không xác minh làm rõ để đưa những người trên vào tham gia tố tụng với tư cách là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan, gây ảnh hưởng đến quyền lợi hợp pháp của họ là vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng được quy định tại khoản 4 Điều 68 Bộ luật Tố tụng dân sự.
Vì vậy, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Bình Thuận đã có quyết định kháng nghị, được Tòa án cấp phúc thẩm chấp nhận, tuyên hủy bản án sơ thẩm số 14/2023/DS-ST ngày 03/02/2023 của Tòa án nhân dân huyện Đ, chuyển hồ sơ cho Tòa án cấp sơ thẩm giải quyết lại theo quy định. Đồng thời, Viện kiểm sát tỉnh có kiến nghị đến Tòa án để có biện pháp tránh những trường hợp vi phạm tương tự xảy ra, làm cho vụ việc phải giải quyết lại từ đầu, gây mất thời gian, công sức và chi phí cho các đương sự.
Kim Trang
Phòng 9 – Viện KSND tỉnh Bình Thuận