Thông qua công tác Kiểm sát xét xử vụ án hành chính, Viện KSND tỉnh Bình Thuận đã Kháng nghị phúc thẩm vụ án “Khiếu kiện quyết định hành chính, hành vi hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai”; giữa các đương sự do cấp sơ thẩm có sai sót trong quá trình giải quyết và áp dụng pháp luật:
1. Nội dung vụ án:
- Năm 2004, vợ chồng ông Đỗ Văn Xuyến nhận chuyển nhượng của bà Hồ Thị Từ diện tích đất khoảng 50m2, tọa lạc tại khu phố 11A, thị trấn La Gi, huyện Hàm Tân (cũ) nay là khu phố 5, phường Phước Lộc, thị xã La Gi. Sau khi nhận chuyển nhượng, gia đình ông Xuyến xây dựng nhà ở ổn định cho đến nay.
- Ngày 01/3/2019, vợ chồng ông Đỗ Văn Xuyến nộp hồ sơ đăng ký cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (giấy CNQSD đất) tại UBND phường Phước Lộc. Ngày 05/03/2019, UBND phường Phước Lộc xác nhận tại Mục II đơn xin cấp giấy CNQSD đất của vợ chồng ông Xuyến, với nội dung: Nguồn gốc sử dụng đất do bà Hồ Thị Từ lấn chiếm đất đường đi năm 2000, trồng cây hàng năm đến năm 2004 sang nhượng lại cho vợ chồng ông Đỗ Văn Xuyến cất nhà ở ổn định cho đến nay.
- Ngày 16/4/2019, Chi nhánh Văn phòng đăng ký đất đai La Gi xác nhận tại Mục III Phần ý kiến của cơ quan đăng ký đất đai, có nội dung: Không đủ điều kiện cấp giấy CNQSD đất theo quy định tại khoản 5 Điều 19 Nghị định 43/2014/NĐ-CP. Lý do chiếm đất đường đi và không phù hợp quy hoạch. Đồng thời chuyển trả hồ sơ để UBND phường Phước Lộc trả lại cho vợ chồng ông Đỗ Văn Xuyến.
- Ngày 21/6/2019, UBND phường Phước Lộc ban hành Công văn số 197/UBND về việc thông báo kết quả giải quyết hồ sơ đề nghị cấp giấy chứng nhận lần đầu và hoàn trả hồ sơ cho ông Đỗ Văn Xuyến.
- Ngày 10/07/2019, ông Xuyến làm đơn khiếu nại về việc không chấp thuận hồ sơ đề nghị cấp giấy CNQSD đất gửi đến UBND phường Phước Lộc.
- Ngày 30/8/2019, Chủ tịch UBND phường Phước Lộc ban hành Quyết định số 360/QĐ-UBND giải quyết khiếu nại lần đầu của ông Đỗ Văn Xuyến, với nội dung không chấp nhận khiếu nại của ông Xuyến; giữ nguyên nội dung xác nhận nguồn gốc sử dụng đất của UBND phường Phước Lộc.
- Ngày 11/10/2019, ông Đỗ Văn Xuyến khởi kiện yêu cầu TAND thị xã La Gi xét xử:
+ Buộc Chủ tịch UBND phường Phước Lộc thu hồi Quyết định số 360/QĐ-UBND ngày 30/8/2019 về việc giải quyết khiếu nại lần đầu của ông Đỗ Văn Xuyến;
+ Buộc UBND phường Phước Lộc phải xác nhận lại nguồn gốc thửa đất số 96, tờ bản đồ số 16 có diện tích khoảng 50m2, tọa lạc tại khu phố 11A, thị trấn La Gi, huyện Hàm Tân (cũ) và chuyển hồ sơ lên cơ quan có thẩm quyền để cấp giấy chứng nhận theo đúng quy định.
2. Kết quả thụ lý, giải quyết của Tòa án sơ thẩm: Bản án hành chính sơ thẩm 07/2022/HC-ST ngày 14/9/2022 của TAND thị xã La Gi, tuyên xử không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của ông Đỗ Văn Xuyến về việc buộc Chủ tịch UBND phường Phước Lộc thu hồi Quyết định số 360/QĐ-UBND ngày 30/8/2019 về việc giải quyết khiếu nại lần đầu.
3. Quyết định khánh nghị của Viện kiểm sát: Ngày 13/10/2022, Viện KSND tỉnh Bình Thuận ban hành quyết định kháng nghị phúc thẩm số 18/QĐ-KSV-HC, yêu cầu TAND tỉnh Bình Thuận xét xử không chấp nhận khởi kiện của ông Đỗ Văn Xuyến; hủy bản án hành chính sơ thẩm và đình chỉ giải quyết vụ án. Lý do: nội dung ông Đỗ Văn Xuyên khởi kiện yêu cầu Tòa án buộc Chủ tịch UBND phường Phước Lộc thu hồi quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu số 360/QĐ-UBND ngày 30/8/2019; không thuộc thẩm quyền của HĐXX vụ án hành chính, được quy định tại Điều 193 Luật TTHC.
4. Kết quả giải quyết của TAND phúc thẩm: Bản án số 01/2024/HC-PT ngày 27/02/2024 của TAND tỉnh Bình Thuận, tuyên xử không chấp nhận kháng cáo của của ông Đỗ Văn Xuyến; giữ nguyên bản án hành chính sơ thẩm; đồng thời nhận định điều chỉnh lại các thiếu sót, vi phạm của Tòa án cấp sơ thẩm như nội dung kháng nghị của Viện KSND tỉnh Bình Thuận.
5. Vấn đề cần rút kinh nghiệm:
Thứ nhất: Thẩm phán không thực hiện đúng việc xử lý đơn khởi kiện, theo quy định tại khoản 3 Điều 121, khoản 1 Điều 122 Luật TTHC.
- Theo Điều 193 Luật TTHC, quy định Hội đồng xét xử vụ án hành chính chỉ có thẩm quyền tuyên hủy một phần hoặc toàn bộ quyết định hành chính trái pháp luật và quyết định hành chính có liên quan (nếu có); chứ không có thẩm quyền buộc cơ quan hành chính, người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính thu hồi lại quyết định hành chính bị khiếu kiện. Do đó, nội dung ông Xuyến khởi kiện yêu cầu Tòa án xét xử: Buộc Chủ tịch UBND phường Phước Lộc thu hồi Quyết định số 360/QĐ-UBND ngày 30/8/2019 về việc giải quyết khiếu nại lần đầu của ông Đỗ Văn Xuyến; là không thuộc thẩm quyền của Hội đồng xét xử vụ án hành chính. Nhưng Thẩm phán được phân công xem xét đơn kiện, không yêu cầu ông Xuyến sửa đổi, bổ sung đơn khởi kiện theo quy định tại Điều 122 Luật TTHC.
Thứ hai: Mặc dù ông Đỗ Văn Xuyến không khởi kiện đối với Công văn số 197/UBND ngày 21/6/2019 của UBND phường Phước Lộc, về việc thông báo kết quả giải quyết hồ sơ đề nghị cấp giấy chứng nhận lần đầu và hoàn trả hồ sơ cho ông Xuyến.
Tuy nhiên, theo khoản 1 Điều 6, khoản 1 và điểm b khoản 2 Điều 193 Luật TTHC, quy định thì Tòa án phải xem xét tính hợp pháp đối với Công văn số 197/UBND ngày 21/6/2019 cùng với việc xem xét tính hợp pháp của quyết định hành chính bị khởi kiện (quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu số 360/QĐ-UBND ngày 30/8/2019). Nhưng bản án sơ thẩm nhận định: Công văn 197 ngày 21/6/2019 của UBND phường Phước Lộc là văn bản có tính liên quan trong vụ việc khiếu kiện; tuy nhiên ông Đỗ Văn Xuyến không yêu cầu giải quyết nên không xem xét; là không đúng quy định của Luật TTHC nêu trên.
Thứ ba: Tòa án sơ thẩm thụ lý, giải quyết khởi kiện của ông Xuyến về khởi kiện quyết định hành chính của Chủ tịch UBND phường Phước Lộc (quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu) và hành vi hành chính của UBND phường Phước Lộc (hành vi xác nhận không đúng nguồn gốc đất). Như vậy, trong vụ án có 02 đối tượng bị khởi kiện và hai người bị kiện theo quy định tại các khoản 2, 4 và 9 Điều 3 Luật TTHC. Tòa án sơ thẩm tuyên xử không chấp nhận cả hai yêu cầu khởi kiện của ông Xuyến, nhưng chỉ buộc đương sự nộp 300.000 đồng tiền án phí sơ thẩm (tương ứng với 01 yêu cầu không được chấp nhận), là không đúng quy định tại khoản 1 Điều 348 Luật TTHC và Điều 32 Nghị quyết số 326/2016/UBTVQH14 ngày 30/12/2016 Quy định về án phí và lệ phí Tòa án./.
Nguyễn Linh – Phương Linh.
Phòng 9 VKSND tỉnh Bình Thuận.